ΣΥΝΤΑΓΕΣ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ

Φέτος τα Χριστούγεννα, απολαύσαμε δεόντως αυτό το υπέροχο γιαννιώτικο σιροπιαστό και μ΄αυτό, έκλεισε γλυκά ένα γεύμα που την τιμητική της είχε μια φανταστική ηπειρώτικη κοθρόπιτα. Το γεγονός ότι δύο παραδοσιακά εδέσματα στο ίδιο τραπέζι είχαν καταγωγή από την Ήπειρο ήταν τυχαίο. Όμως καθόλου τυχαίο δεν είναι το γεγονός ότι αυτή η περιοχή, μας έχει κληροδοτήσει πλήθος αξιοθαύμαστων συνταγών που απολαμβάνουμε μέχρι και σήμερα.

Μία ωραία επιλογή πιάτου για το εορταστικό τραπέζι όπου θέλουμε και ωραία εμφάνιση και νοστιμιά είναι το χοιρινό κότσι. Εύκολα και γρήγορα με ελάχιστη προετοιμασία δίνει το χρόνο στην οικοδέσποινα να φροντίσει τον εαυτό της και να υποδεχτεί τους καλεσμένους της. Για πιο εντυπωσιακή εμφάνιση προτιμήστε το κότσι να έχει και την πέτσα του. Το γλάσο που το καλύπτει εκτός από νοστιμιά δίνει κι αυτήν την υπέροχη γυαλάδα που αφήνει όλους άφωνους όταν το αντικρίζουν.

Σήμερα θα κάνουμε ένα ταξίδι στο χρόνο για να γνωρίσουμε μία από τις πιο νόστιμες πίτες που έφτιαχναν οι νοικοκυρές της Ηπείρου. Mία πίτα εορταστική για το τραπέζι των Χριστουγέννων ή της Πρωτοχρονιάς. Ιδιαίτερη, και στη γεύση και στην εμφάνιση καθώς περιμετρικά τοποθετούσαν κομματάκια κρέατος ή κοτόπουλου που τα σκέπαζαν γυρίζοντας τη ζύμη από τα χωριάτικα φύλλα τα οποία προεξείχαν από το “τεψί”. Έτσι δημιουργούσαν ένα στεφάνι, τον “κόθρο”, που ήταν γεμάτος από λαχταριστές μπουκίτσες κρέατος που έλιωναν στο στόμα. Το κέντρο έμενε κενό κι εκεί πρόσθεταν το ρύζι με το ζωμό του κρέατος ή του κοτόπουλου ενώ στην επιφάνεια έβαζαν “κοψίδια” να ξεροψηθούν. Το αποτέλεσμα ήταν μία ανεπανάληπτη πίτα που δικαιολογεί επάξια τη φήμη της σε όλα τα επίπεδα.

Σήμερα θα μαγειρέψουμε σαρμάδες! Και για όσους δεν γνωρίζουν, οι σαρμάδες είναι λαχανοντολμάδες που η γέμισή τους αποτελείται από τρυφερά και ζουμερά κομματάκια χοιρινού κρέατος μαζί με φρέσκα μυρωδικά και ρύζι. Μία γέμιση που είναι πεντανόστιμη και πολύ αρωματική, διαφορετική από αυτή που έχουμε συνηθίσει με τους κλασικούς αγαπημένους λαχανοντολμάδες. Το κρέας τεμαχίζεται σε μικρά κομματάκια, τυλίγεται μέσα σε μαλακά φύλλα λάχανου, λούζεται με αυγολέμονο ή σκεπάζεται από απαλή λεμονάτη κρέμα και μετά σε οδηγεί στον παράδεισο…

Οδεύουμε ολοταχώς προς τα Χριστούγεννα και είναι ώρα να σχεδιάσουμε το εορταστικό μενού μας. Την προηγούμενη φορά φτιάξαμε γουακαμόλε και ο λόγος ήταν πως σήμερα θα σας προτείνω μια πιατέλα ορεκτικών με βάση αυτή την υπέροχη σαλάτα. Και μπορεί να είναι ξενόφερτη και να μην έχει σχέση με το παραδοσιακό ελληνικό τραπέζι των Χριστουγέννων, όμως παρ΄όλα αυτά παραμένει μια δροσερή κι ελαφριά σαλάτα που σαν ορεκτικό στέκεται άψογα στο ύψος των περιστάσεων αφού ανοίγει την όρεξη και μας προετοιμάζει για το γεύμα που θα ακολουθήσει χωρίς να μας βαραίνει. Το άλλο πλεονέκτημά του είναι το πράσινο του χρώμα που μας βοηθάει να διακοσμήσουμε καναπεδάκια με σχήμα έλατο ή φύλλο γκι. Καναπεδάκια λοιπόν και αυγουλάκια με πάστα γουακαμόλε και να έχετε χαρούμενα Χριστούγεννα!

Μια απλή, απλούστατη συνταγή για ένα από τα πιο νόστιμα παραδοσιακά γλυκά μας. Αυτή η υπέροχη γλυκόπιτα προέρχεται από τη Μυτιλήνη όπου τη φτιάχνουν για τα Χριστούγεννα, ένα γλυκό πλούσιο σε ελαιόλαδο και όχι σε βούτυρο όπως είναι συνήθως τα σιροπιαστά γλυκά των εορτών. Οπότε σου δίνεται η δυνατότητα να την απολαύσεις και νωρίτερα ειδικά αν νηστεύεις. Η ζύμη αρωματίζεται με ούζο, κάτι που είναι αναμενόμενο για το σήμα κατατεθέν προϊόν της Μυτιλήνης.

Θα έλεγα ότι είναι από τις πιο αγαπημένες μου πίτες όμως αυτό θα μπορούσα να το λέω για κάθε πίτα γιατί κάθε μία για κάποιο λόγο ξεχωρίζει και έχει τη δική της θέση στο πάνθεον της ελληνικής πίτας. Παρ΄όλα αυτά η αρχόντισσα της πίτας είναι μόνο με κιμά! Πλούσια, χορταστική και πεντανόστιμη χαρίζει μοναδικές γευστικές συγκινήσεις στον ουρανίσκο μας.

Όταν η κουμπάρα μου η Χριστίνα, μου κάνει το τραπέζι ένα είναι σίγουρο. Ότι θα φτιάξει κι αυτές τις πατάτες που ξέρει ότι τις λατρεύω και είναι η σπεσιαλιτέ της. Όχι μόνο βέβαια, γιατί ό,τι φτιάξουν τα χρυσά της τα χεράκια είναι πεντανόστιμο, μέχρι και το τζατζίκι της μου φαίνεται πιο νόστιμο από το δικό μου, πράγμα περίεργο αφού το φτιάχνουμε ακριβώς με τον ίδιο τρόπο. Όσο για τις ζύμες της, είναι εκτός συναγωνισμού και σ΄ ό,τι αφορά το φύλλο είναι η μεγαλύτερη μαστόρισσα που έχω γνωρίσει.

Την προτίμησή μου στην παραδοσιακή βασιλόπιτα τσουρέκι την έχω δηλώσει πολλές φορές. Εξάλλου μ΄αυτήν μεγάλωσα και αυτήν γνωρίζουμε σαν βασιλόπιτα εδώ στη Θεσσαλονίκη. Μ΄εξαίρεση βέβαια την ωραιότατη τριφτή βασιλόπιτα που είναι επίσης πολύ διαδεδομένη στην πόλη μου και αξίζει να τη δοκιμάσετε.

Μία ακόμη παραδοσιακή βασιλόπιτα αυτή τη φορά με ρίζες μικρασιατικές. Μία ιδιαίτερη βασιλόπιτα που δεν είναι φουσκωμένη σαν τη βασιλόπιτα τσουρέκι , ούτε αφράτη όπως η βασιλόπιτα κέικ. Είναι μία ζύμη μπισκοτένια, βουτυράτη και τρίβεται σε ψίχουλα. Εδώ στη Θεσσαλονίκη είναι πολύ αγαπητή και αξίζει να τη δοκιμάσετε. Εξάλλου δεν χρειάζεται να περιμένετε να φουσκώσει η ζύμη οπότε ακόμη και τελευταία στιγμή μπορείτε να τη φτιάξετε και να απολαύσετε μια βασιλόπιτα από τα χεράκια σας.

Ένα ωραίο πάντρεμα του χοιρινού με τη γλύκα των αποξηραμένων φρούτων συνοδεία ενός ανατολίτικου πιλαφιού, συνθέτουν ένα από τα πιο νόστιμα πιάτα για το εορταστικό μας τραπέζι. Η δική μου παρέμβαση, τα διαφορετικά είδη από πιπέρι, δίνουν μια δυνατή ώθηση σ΄ένα ήσυχο και οικογενειακό φαγητό, δημιουργώντας μία ευχάριστη αντίθεση ανάμεσα στην ήπια γλύκα της σάλτσας και στο δυνατό ταμπεραμέντο του πιπεριού. Φυσικά αν δεν σας αρέσει το πιπέρι μπορείτε να το αφαιρέσετε από τη διαδικασία αλλά προτείνω να το δοκιμάσετε.

Αν δεν έχετε δοκιμάσει ποτέ καστανόσουπα πρέπει να γνωρίζετε πως πρόκειται για μια μοναδική και ιδιαίτερη σούπα με βελούδινη υφή και πολύ ξεχωριστή γεύση. Είναι μια σούπα που ξεπερνάει τις προσδοκίες κάποιου που τη γεύεται για πρώτη φορά. Χωρίς να είναι γλυκιά, η γλύκα του κάστανου πρωταγωνιστεί αυτάρεσκα. Σε αντίθεση με άλλες βελουτέ, καλά είναι να μην μπλέκουμε πολλά λαχανικά γιατί θα μειώσουμε τη μοναδική γεύση του κάστανου που είναι τόσο ντελικάτη. Προσθέτουμε το ρούμι για να ενισχύσουμε το αρωματικό της υπόβαθρο και με λίγο θυμαράκι δημιουργούμε ένα πιάτο που ικανοποιεί απόλυτα όσους επιζητούν κάτι ρουστίκ και γήινο αλλά και όσους θα ήθελαν κάτι γκουρμέ και φίνο σαν πρώτο πιάτο στο εορταστικό τραπέζι. Σας τη συστήνω ανεπιφύλακτα!

Σύμφωνα με την παράδοση μας, οι νοικοκυρές την παραμονή των Χριστουγέννων με ευλάβεια έφτιαχναν το Χριστόψωμο. Ένα γλυκό ψωμάκι που είναι στολισμένο απλά ή περίτεχνα με διάφορα σχέδια-συμβολισμούς ενώ στο κέντρο του πάντα δεσπόζει ένας σταυρός. Το ψωμί αυτό αποτελούσε ένα είδος προσφοράς προς το Θεό και τα στολίδια τους προσαρμόζονταν ανάλογα με τις ασχολίες και τις ανάγκες που είχε κάθε οικογένεια. Έφτιαχναν σταφύλια για τα αμπέλια τους, στάχυα για τα χωράφια τους, ζωάκια για τα κοπάδια τους ζητώντας μ΄αυτόν τον τρόπο καλές σοδιές και ευζωία. Τα στολίδια αυτά μπορεί να ήταν απλοϊκά φτιαγμένα αλλά και έργα τέχνης ανάλογα πόσο μαστόρισσα ήταν η νοικοκυρά. Ανάμεσα στα στολίδια έβαζαν καρύδια, αμύγδαλα και σταφίδες τα οποία συμβόλιζαν την καρποφορία. Ο σπιτονοικοκύρης έκοβε το Χριστόψωμο αφού πρώτα το σταύρωνε και μετά το έκοβε ονοματίζοντας το πρώτο κομμάτι για το Χριστό και το δεύτερο για τους φτωχούς, ένα τελετουργικό δηλαδή σαν κι αυτό που θα επαναλάμβανε την Πρωτοχρονιά με τη βασιλόπιτα. Μετά το μοίραζε στους παρευρισκόμενους οι οποίοι το έτρωγαν με πολύ σεβασμό και μάλιστα λέγεται ότι ούτε τα ψίχουλα δεν πετούσαν όπως δεν πετάμε και τα ψίχουλα από το αντίδωρο, αλλά τα έκαιγαν στο θυμιατό.

Που λέτε, μεγάλη ιστορία η οικογενειακή καρυδόπιτα. Σαν παιδάκι, αναπολώ τη μαμά, δύο μέρες πριν τα Χριστούγεννα να τη φτιάχνει και να τη μεταφέρει στο σαλόνι να κρυώσει έτσι ώστε να τη σιροπιάσει την επόμενη. Καταπληκτική εφεύρεση το σαλόνι. Δεν ξέρω πόσοι από εσάς ζήσατε το άβατο του σαλονιού, όπου οι πόρτες ήταν πάντα κλειστές κι άνοιγαν μόνο σε πολύ ειδικές περιπτώσεις. Σ΄εμάς άνοιγαν στα γενέθλια μας, στην ονομαστική γιορτή του μπαμπά μου, Χριστούγεννα και Πάσχα. Τις υπόλοιπες μέρες, ο χώρος ήταν απαραβίαστος με τα χειροποίητα κεντήματα κολλαρισμένα, τα καλά μας τα χαλιά απάτητα και ουδείς χωρίς εξουσιοδότηση από το λοχία – έτσι έλεγε ο μπαμπάς μου τη μαμά – δεν είχε άδεια να εισέλθει.

Τι τίτλος Χριστέ μου! Διαβάζοντάς τον θα φανταστεί κάποιος μια γαλοπούλα στο κέντρο του τραπεζιού ν΄ανοίγει τα φτερά και να φεύγει από το παράθυρο. Ώρες ώρες είμαι απαράδεκτη, αλλά αφού αυτό θέλω να πω, θέλω κι εσείς να με καταλάβετε… Απογείωση λοιπόν γεύσης σ΄ένα παρεξηγημένο από πολλούς εορταστικό πιάτο και πρωτίστως από εμένα για να λέμε τα πράγματα ως έχουν. Μία φορά είχα δοκιμάσει πριν πολλά χρόνια, την απέρριψα και τέλος! Μη λέμε και “χαζιά” όπως λέει μια γνωστή μου, αλήθεια τώρα… ποιος τρώει γαλοπούλα όταν έχει να επιλέξει ανάμεσα από κατσικάκι, αρνάκι, χοιρινό ακόμη και κοτοπουλάκι…

Από τα πιο νόστιμα κομμάτια κρέατος, τα χοιρινά κότσια, πρωταγωνιστούν συχνά στα κυριακάτικα και εορταστικά τραπέζια. Λόγω της ευκολίας τους για να μαγειρευτούν είναι γενικά μια δημοφιλής και ασφαλής επιλογή και από τις νοικοκυρές που πάντα βγαίνουν ασπροπρόσωπες όταν τα σερβίρουν ως κυρίως πιάτο σ΄ένα γεύμα.